Hristiyanlıktaki Üç Büyük Mezhep konusuna değinmeden önce, Hristiyanlık nedir bir göz atalım.
Hristiyan sözcüğü ilk olarak M.S. 40’lı yıllarda (yani İsa’nın doğumundan 40 yıl sonra) Antakya’da kullanılmıştır. Hristiyanlık günümüzde Filistin toprakları olarak bilinen coğrafyada doğmuştur. Orta Doğu’da gelişen bu inancın ilk yaygınlaştığı yer Anadolu’dur. Çok daha sonraları Batı’ya doğru yayılmış ve benimsenmiştir. Hristiyanlık; temelde vahiy ve mukaddes kitaba inanan tek tanrılı dinlerden birisidir. Nasıralı İsa Peygamberi merkez alan bir Mesih hareketidir. Aynı zamanda Hristiyan sözcüğü, “Mesih’e inananlar”, “Mesih’in yolundan gidenler” anlamına da gelir. İsa Peygamberin soy itibariyle yahudi olduğuna inanılmaktadır. Annesi Yahudi olan Meryem’dir ve mucizevi bir şekilde babasız dünyaya gelmiştir. Ona buyrulan emirleri anlatıp, Yahudileri kardeşliğe ve hak dinine çağırarak kendini Mesih olarak tanıttığında bu durum Yahudiler tarafından hoş karşılanmamıştır. İsyan çıkardığı, halkı huzursuzluğa sevk ettiği gerekçesiyle ve Yahudi din adamlarının etkisi altındaki Roma Vâlisi Pontius Platus’ün emriyle çarmıha gerildiği rivayet edilmektedir.
Ancak bugünkü Hristiyanlık İsa Peygamberin havarilerinin arasına sonradan giren Pavlus’un yorumlarıyla değişik bir kimlik kazanmıştır.
Pavlus “İsa” ve “Kutsal Ruh”u Tanrı ilan etmiştir. Hristiyanlığın kutsal kitabı Kitab-ı Mukaddes(Bible)’tir. Kitab-ı Mukaddes iki bölümden oluşmaktadır. Bunlardan birincisi Eski Ahittir. Eski antlaşma olarak adlandırılan Eski Ahit, Hristiyanlığın başlangıcından önce Yahudi peygamberler tarafından yazılmıştır. Bu bölümde Hz. İsa ve Hz. Meryem’den henüz dünyaya gelmedikleri için bahsedilmemiştir. Ama bazı bölümlerde İsa’ya atıfta bulunulmuştur. Kitabı mukaddesin ikinci bölümü olan Yeni Ahit’in ise, İsa hayattayken veya öldükten sonra havariler tarafından yazıldığı tahmin edilmektedir. Hristiyanlarca “kanonik” kabul edilen Matta, Marcos, Luka ve Yuhanna İncilleri Yeni Ahit’in ilk dört bölümünden oluşturulmuştur.
Hristiyanlık dinindeki mezhep farklılıkları İsa Peygamber’in ölümünden sonra Havari Pavlus ve ona karşı olan Hristiyanlar arasındaki görüş ayrılıklarından oluşmaktadır.
Hristiyanlığın tarihine baktığımız zaman Pavlus ve İsa Peygamberin cemaati arasındaki görüş ayrılıkları bu dinin ikiye bölünmesine neden olmuştur. Bir kısım din tarihçileri de Hristiyanlıktaki bu mezhep ayrımlarını Doğu ve Batı kiliselerinin ayrılmasına ve reform hareketlerine bağlamaktadırlar.
1)- Katolik Mezhebi:
Bir diğer adı Roma Katolik Kilisesi olan bu mezhep Hristiyanlığın en köklü mezhebidir. Havarilerin birincisi olan Petrus tarafından kurulduğu bilinmektedir. Katolik kilisesinde dini hiyerarşide en yüksekteki kişi papadır.
-Katolikler İsa’nın doğuşunu 25 Aralık’ta kutlar (Noel olarak bildiğimiz gün)
– Papa dinî başkandır, yanılmaz bir otoritedir. İsa’nın vekili, Petrus’un halefidir. Papa’nın dünya üzerinde Tanrı’yı temsil ettiğine inanırlar. Papaya “yanılmazlık” ve hatadan muafiyet gibi nitelikler atfedilir.
-Katoliklerde Kutsal Ruh hem Baba’dan hem de Oğul’dan çıkar.
-Katolikler ayinlerde Latinceyi kullanır.
-Bu mezhepteki ruhban sınıfı evlenemez
–Katoliklerde vaftiz uygulaması sadece su serpmekle yapılır.
Soldan sağa, Katolik Kilisesi lideri Papa Francesco ile Rus Ortodoks Kilisesi Patriği Kirill
2)- Ortodoks Mezhebi
Genellikle bu mezhebe Ortodoks kilisesi, Rum Ortodoks kilisesi gibi adlandırmalar da yapılmaktadır. Ortodoks kilisesinin 1054 yılında Katolik kilisesinden ayrılmasının başlıca sebepleri şunlardır; En başta Katolik kilisesinin etki alanını genişletmek için dini kuralardan taviz vermesi, Hristiyanlığın merkezi olan Roma’nın tüm uyarılarına rağmen mezheplerinin merkezi olarak İstanbul’u seçmeleri ve Batı Roma Devleti’nin yıkılmasından sonra Papalığın bu otorite boşluğunu doldurmak istemesi sebepler arasındadır yani daha çok Papa algısı buna neden olmuştur. İnanç ve ayinler bakımından bazı siyasi ve idari sebeplerden dolayı birbirinden ayrılmıştır:
-Ortodokslar İsa’nın doğuşunu 6 Ocak’ta kutlar. (Epifani Bayramı)
-Papa yanılabilir. O İsa’nın vekili değildir. Peygamberlerin bile hata yapabileceği kabul edilirken, Papa’nın yanılmazlığı iman konuları arasında yer almaz.
-Kutsal Ruh, yalnızca Baba’dan, İsa aracılığıyla çıktığını iddia eder.
-Her ülke ibadetini kendi diliyle yapmakta serbesttir (Ayinlerde Tercihen Yunanca kullanılır).
-Rahiplerin evlenmesine izin verilir.
-Ortodokslarda vaftiz uygulaması tamamen suya daldırılır.
-Ortodoks mezhebinin ayinlerinde ekmeğe şarap katılarak müritlere verilir.
3)- Protestan Mezhebi
Hristiyanlıktaki Üç Büyük Mezhep başlığı altında ele aldığımız son mezhep, Protestan mezhebi. Almanca bir kelime olan Protestan “Başkaldırı, Protesto etmek ve Karşı gelmek” anlamlarına gelmektedir. Protestan mezhebi 16. yüzyılda Roma Katolik kilisesine karşı, Martin Luther tarafından çıkarılmış bir dini reform şeklinde başlamıştır.
Protestan mezhebi, Katolik kilisesinin; günahları bağışlamak, günahların bağışlanması için halktan elde edilen gelirleri, İncil’i kendilerine göre yorumlamaları, ayin dilinin Latince olma zorunluluğu gibi faaliyetlerine itirazla başlamıştır. Martin Luther, itirazlarına kısa zamanda taraftar bulunca etrafında toplanan kitle giderek artmıştır. Protestanlar inançlarında sadece İncil’i kaynak aldıkları için Protestanlara “İncil Kilisesi” de denilmiştir.
-Protestanlığa göre insanın tanrıya ulaşması için kiliseye ihtiyacı yoktur.
-Kutsal kitabı yorumlamaya sadece kilise değil herkes yetkilidir.
-Azizleri kabul etmezler. Haç çıkarma geleneğine inanmadıkları gibi, kilisedeki resim ve heykelleri de gereksiz bulurlar.
-Bu mezhebe göre günah çıkarma işlemi mantıksız bir uygulamadır.
Günümüzde Hristiyanlığı çoğunluklu olarak ülkelerle ifade etmek istersek:
1)- Protestanlar: İsveç, Norveç, Danimarka, ABD
2)- Katolikler: İtalya, İspanya, Paraguay, Portekiz, Vatikan
3)- Ortodokslar: Rusya, Bulgaristan, Yunanistan gibi ülkelerdedir.
Diğer içeriklerimize göz atmak için buraya tıklayabilirsiniz. Ayrıca, bizi Instagram ve Twitter üzerinden takip etmeyi unutmayın!
Kaynakça:
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Hristiyan_mezhepleri
- https://www.tanriylayurumek.com/makaleler/hristiyankimdir.html
- https://www.tarihiolaylar.com/tarihi-olaylar/hristiyanlik
- https://tr.euronews.com/2019/12/25/ortodoks-ve-katolikler-arasindaki-farklar-nedir
