Geçtiğimiz yıllarda Etiyopya ve Endonezya‘da meydana gelen kazalar sonucunda 346 kişiye mezar olmasından sonra yaklaşık 20 aydır park pozisyonunda bekleyen Boeing 737 MAX serisi uçaklar gökyüzü ile buluşmak için gün sayıyor.
Geçtiğimiz gün Federal Havacılık İdaresi FAA tarafından yapılan açıklamada, Boeing 737 MAX tipi uçaklar, gerekli sürüş emniyeti şartlarını taşıdığını ve ABD’de tekrar “uçabilir” onayı verdiğini açıkladı. Geçtiğimiz ayda ise Avrupa Havacılık Güvenlik Ajansı EASA tarafından yapılan açıklamada da Ocak ayında Avrupa için kısıtlamanın kalkmasını beklediklerini ifade etti. Yaklaşık 60 şirketin sahip olduğu bu uçaklar neden 20 yıldır yerde yatıyor? Öncelikle 737 serisinin tarihine göz atalım.
Bir Havacılık Efsanesi: Boeing 737
1960’lı yıllarda gerek Concorde, gerek 747 gibi dev ve özel uçakların aksine Boeing, yeni bir uçak için kolları sıvamıştı. Eski ve hantal 727’lerin yerini alması amaçlanan; 100-150 kişilik, iki motorlu ufak bir uçak üretilmesi planlanıyordu. Bu sayede küçük havalimanları birbirlerine doğrudan bağlanabilecekti. 1967 yılında Alman Lufthansa tarafından sipariş edilen ilk 737 üretim bandından çıktı. Bu ve bunun gibi ilk nesil 737-100/200 serileri Jurassic olarak adlandırılacaktı.
Daha sonraki yıllarda Classic denilen 737-300/400/500 ve Next Generation, ya da kısaca NG, denilen 737-600/700/800/900 olarak üretildi. Geçmişten bugüne 10.000’in üzerinde üretilmiş bu efsanevi uçağı, eğer bir kez de olsa uçağa binmişseniz deneyimleme şansına sahip olmuşsunuz demektir. 737′ler günümüzde yolculuk taşımacılığının yansıra; kargo taşımacılığı, karakol uçak ve radar uçak olarak kullanılmaktadır.
Yine Yeni Yeniden: 737 MAX
Boeing, rakibi olan Airbus’ın yenilediği A320Neo serisine cevap olarak 737NG serisini geliştirmeyi planlamıştı. 737 MAX serisi adı altında üretilen 2017 yılında banttan ilk çıkan uçak, Malezyalı bir şirkette teslim edilmişti. 737 MAX 7/ 8/ 9 varyasyonları ile üretilmesi planlanan yeni seride CFM LEAP 1 serisi motorlarının kullanılması ile daha az CO2 üretimi ve yakıt tasarrufu hedefleniyordu. Ayrıca yeniden tasarlanan winglet adı verilen kıvrık kanat uçları da aerodinamiye katkıda bulunuyordu.
MAX serisi daha büyüktü. Yeni motorlar, daha büyük fanlara sahipti. Yaklaşık 200’e kadar çıkabilen yolcu kapasiteleri vardı. Bu sayede pek çok şirkete hitap edebilecekti. Fakat 737, baştan beri alçak tasarlandığı için bu büyük motorlar, daha önde konumlandırılmıştı ve buna bağlı olarak ağırlık merkezi önceki nesillere göre daha öne kaymıştı. Bu yüzden Boeing, MCAS adını verdikleri yeni bir yardımcı yazılım geliştirmiş ve çeşitli sensörler eklemeyi de ihmal etmemişti.
İlk kaza: 2018 Lion Havayolları Kazası
Takvimler 29 Ekim 2018’i gösterirken Endonezya’dan şok edici bir haber geldi. PK-LQP tescilli daha 2 aylık daha taksiti bitmemiş bir Boeing 737 MAX 8, kalkıştan 13 dakika sonra denize çakılmış, 181 yolcu ve 8 mürettebat yaşamını yitirmişti. Böylesine bir kaza, hele ki sadece 2 aylık bir uçağın düşmesi havacılık camiasında infial yaratmıştı.
FAA tarafından yapılan incelemelerde uçağın düşmesinin sebebinin Hücum Açısı Sensörü adlı yeni bir sensörün arızalanması ve buna bağlı olarak MCAS yazılımının hatalı şekilde çalışması, eğitimsiz çalışanlar ve eksik bakımlar olduğunu öne sürdü. Boeing havayollarına bu tarz durumlar için uyarı ve eğitim tavsiyelerinden başka bir şey yapmamıştı, ta ki birkaç ay sonrasına kadar.
İkinci Kaza: 2019 Etiyopya Havayolları Kazası
İlk kazadan yaklaşık 5 ay sonra 10 Mart 2019 tarihinde bir kaza haberi de Etiyopya’dan geldi. Kenya’ya gitmek için kalkan ET-AVJ tescilli 4 yaşında gıcır gıcır bir 737 MAX, kalkıştan yaklaşık 5 dakika sonra havalimanı yakınında çakıldı. Ve yine 149 yolcu ve 7 mürettebattan kurtulan olmamıştı. Yaşanan bu kazadan sonra akıllara yine Lion Air kazası gelmişti.
Kazadan sonraki ilk incelemeler, şüpheleri doğruluyordu. Karakutu kayıtlarına göre pilotlar, teker kestikten sonra MCAS sistemini devreye sokmuşlardı ve kısa bir süre kaza aynı şekilde gerçekleşmişti. Bu kazalardan sonra kamuoyunun baskıları ve havayollarının aldığı kararlar neticesinde MAX serisinin uçuşa elverişli olmadığı, dahası MCAS sisteminde ciddi bir hata olduğu düşünülüyordu!
Uçuşlar Askıya Alınıyor
MCAS sistemi kısaca, ağırlık merkezi değişen MAX serileri için olası bir stall –yani aşırı hız kaybı– durumunda sisteme direkt müdahale ederek uçağın burnunu aşağı indiriyor, bu sayede uçak tekrar hızlanıyordu.
Son kazadan yaklaşık 1 hafta sonra 59 havayolu, 387 737 MAX serisi uçakları park pozisyonuna almıştı. Daha sonra yapılan incelemelerde uçağa yeni eklenmiş MCAS sisteminin tek bir Hücum Açısı Sensöründen (AoA) gelen veriyi kullandığı ve bu sensör üzerinde gelişecek en ufak bir durumda sistemin çalışmasında problem olduğu ortaya çıkmıştı. Bu sayede kalkış anında MCAS sistemi, uçağın burnunun aşağı yöne inmesini sağlıyordu. Bu da, kaçınılmaz olarak kazaya neden oluyordu.
FAA raporuna göre, bu sorun 2018’de yaşanan kazadan sonra gündeme gelmiş fakat programdaki olası bir değişim ve geri çağırma maliyetleri göz önünde bulundurulunca sadece tavsiye niteliğinde kararlar ve eğitimler ile üzeri örtülmeye çalışılmıştı. Fakat yapılan eğitimlerde de pilotların çoğuna MCAS sistemi hakkında üstünkörü bilgi verildiği ve yeterinde uygulanama yapılmadığı ortaya çıktı.
Pandemi ve 737 MAX
Boeing bütün bu suçlamalara karşı öncelikle bütün 737 MAX serisini kapsayan bir yazılım güncellemesi yayınladı ve 737 MAX üretimini beşte bir oranında düşürdü fakat uçaklar üretilmeye devam ediyordu. Kamuoyu için 737 MAX, lanetli ve sorunlu bir uçak olmuştu. Bunun üzerine MAX işleten havayolları, Haziran 2019’daki Paris Air Show’a katılan Boeing’den tazminat talep etmeye başlamıştı. Boeing, mali açıdan zor duruma girmeye başlamıştı. Üretilen uçaklar, şirketler tarafında alınmıyordu. Personel otoparkına bile uçak “park etmek” zorunda kalan şirket, Şubat 2020’de başlayan pandemi ile iyice zorlanmaya başladı.
COVID-19 pandemisi ile birlikte başlayan kısmi uçuş ve seyahat yasakları, havacılık sektörünü doğrudan etkiledi. Boeing, Mayıs 2020’de MAX serisi üretimini geçici olarak askıya aldı. Bu zamana kadar 180’in üzerinde sipariş iptal edilmişti, bu da Boeing için 18,4 milyar dolarlık bir zarar anlamına geliyordu.
Son Durum ve Güncellemeler
Boeing, geçtiğimiz günlerde Amerikan havacılık otoritesi FAA’nın yaptığı incelemelerden sonra 737 MAX serisinin yapısal kusurlarının giderildiğini ve uçuşlara elverişli olduğunu açıkladı. Bu tek başına bir anlam ifade etmese de 20 ay gibi görülmemiş bir sürede yerde bekleyen uçaklar için sevindirici bir haber.
Fakat Türkiye’nin de dahil olduğu AB havacılık otoritesi EASA, test ve nihai uçuş süresinin ocak ayına kadar sarkabileceğini ifade etti. Ayrıca Boeing’in bu uçakların kötü ününden dolayı MAX ismini kullanmayacağını, 737-8 ve 737-9 isimlendirmelerini kullanacağı söyleniyor. Bunun yanında bazı havayollarının MAX serisi uçaklar için tercih yapma veya önceden haber verme seçeneği sunacaklarını ifade ettiler. Türkiye’de ise Türk Hava Yolları, Corendon Havayolları ve Sunexpress şirketleri 737 MAX serisi uçaklara sahip. Peki siz bu uçaklara bütün bu olanlara rağmen biner misiniz? Yorumlarınızı bekliyorum. Herkese iyi günler!
Bizleri Instagram ve Twitter hesaplarımız üzerinden takip edebilirsiniz. Diğer içeriklerimize de göz atmayı unutmayın!
